Ανατολική Ρωμυλία

Περιοχή (35.000 τ. χλμ.) της βόρειας Θράκης μεταξύ Αίμου, Ροδόπης και Εύξεινου Πόντου, που ανήκει στη Βουλγαρία. Με απόφαση της συνθήκης του Βερολίνου (1878) η Βουλγαρία διχοτομήθηκε με τη γραμμή του Αίμου και ο όρος Νότια Βουλγαρία αντικαταστάθηκε από τον όρο Α.Ρ. Η περιοχή αυτή, με έδρα τη Φιλιππούπολη, βρισκόταν υπό την άμεση πολιτική και στρατιωτική εξουσία του σουλτάνου, σε συνθήκες όμως διοικητικής αυτονομίας με γενικό διοικητή χριστιανό που διοριζόταν από την Υψηλή Πύλη ύστερα από συγκατάθεση των Δυνάμεων. Την τήρηση της εσωτερικής τάξης αναλάμβανε τοπική χωροφυλακή με τη βοήθεια εθνοφυλακής που οι αξιωματικοί της διορίζονταν από τον σουλτάνο. Τα τουρκικά στρατεύματα είχαν το δικαίωμα να περνούν μέσα από τη χώρα, αλλά όχι να παραμένουν στο εσωτερικό της. Ο γενικός διοικητής είχε το δικαίωμα να καλεί τα τουρκικά στρατεύματα σε περίπτωση που κινδύνευε η εσωτερική και εξωτερική ασφάλεια και τη σχετική απόφαση έπρεπε να ανακοινώσει η Πύλη στις Δυνάμεις, στις οποίες θα εξηγούσε και τους σχετικούς λόγους. Ο σουλτάνος είχε το δικαίωμα να φροντίζει για την άμυνα των συνόρων της επαρχίας από ξηρά και θάλασσα και μπορούσε εκεί να συντηρεί στρατό, όχι όμως Κιρκάσιους και βασιβουζούκους (άτακτους οπλίτες). Η τελευταία διάταξη δεν εφαρμόστηκε ποτέ από την Τουρκία και έτσι η Α.Ρ. κατελήφθη εύκολα μετά την επανάσταση του 1885 από τους Βουλγάρους που προσπαθούσαν να εξαλείψουν και το τελευταίο ίχνος της τουρκικής κυριαρχίας στη χώρα τους. Με εξαίρεση την Αγγλία, που υποστήριξε φανερά τους Βουλγάρους, όλες οι άλλες Μεγάλες Δυνάμεις επέκριναν τη σοβαρή αυτή παραβίαση της συνθήκης του Βερολίνου. Ο τσάρος συγκάλεσε διπλωματική συνδιάσκεψη στην Κωνσταντινούπολη, η οποία δεν κατέληξε όμως σε κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα, γιατί η Τουρκία, αν και είχε το δικαίωμα να στείλει στρατό στα σύνορα του Αίμου και να ματαιώσει την ένωση της Α.Ρ. με τη Βουλγαρία, υπάκουσε στις εισηγήσεις της Αγγλίας και κράτησε παθητική στάση. Τον Οκτώβριο του 1885, στη νέα συνδιάσκεψη που συγκάλεσε η Τουρκία στην Κωνσταντινούπολη, συνεχίστηκε η ίδια παθητική στάση, παρότι ο Ρώσος πρέσβης Νελίδοφ πρότεινε να αποκατασταθεί το κύρος της συνθήκης του Βερολίνου και να υποστηριχτούν τα δικαιώματα του σουλτάνου. Ο ηγεμόνας της Βουλγαρίας αναγνωρίστηκε γενικός διοικητής της Α.Ρ., που μετά την κατάλυση (1908) και του ονομαστικού θεσμού υποτέλειας της Βουλγαρίας στην Τουρκία, έγινε και τυπικά τμήμα του νέου βασιλείου. Σήμερα, αποτελεί τμήμα του βουλγαρικού κράτους. Ο ελληνισμός της Α.Ρ. Η Α.Ρ., πριν από την προσάρτησή της στη Βουλγαρία, υπήρξε κέντρο του ελληνισμού. Το σημαντικότερο τμήμα του βρισκόταν στη Φιλιππούπολη, πρωτεύουσα της περιοχής. Η Φιλιππούπολη ήταν έδρα Έλληνα επισκόπου και κοινότητας με εκκλησίες και σχολεία. Το πρώτο κοινοτικό σχολείο λειτούργησε το 1845 και το 1874 ιδρύθηκαν τα Ζαρίφεια διδασκαλεία, ονομαστά σε όλη τη Θράκη. Στα διδασκαλεία αυτά διετέλεσαν διευθυντές πολλοί αξιόλογοι εκπαιδευτικοί και λόγιοι, όπως ο Γρηγόρης Βερναρδάκης (1896-97). Οι Έλληνες ίδρυσαν επίσης πολλά μορφωτικά σωματεία. Η προσάρτηση της Α.Ρ. στη Βουλγαρία οδήγησε στον ξεριζωμό του ακμαίου αυτού ελληνισμού.